LỊCH SỬ QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG TỪ ĐƯỜNG

Từ đường họ Trịnh Đình được xây dựng tại xóm Chùa ( nay là xóm 3) Thôn Yên Liêu Thượng, Xã Khánh Thịnh, Huyện Yên Mô, Tỉnh Ninh Bình rộng hơn 200m2, Mặt chính hướng Tây Nam, các công trình chính gồm : nhà Chính tẩm 3 gian, thờ các cụ Cao tổ , phía trước nhà Chính tẩm là nhà Bái đường gồm 5 gian. Gian giữa ban Công đồng , gian bên trái thờ Bà Tổ, gian bên phải thờ Hậu và các Liệt sỹ là người trong họ. Các khu thờ đều có các Hoàng phi câu đối ca ngợi công lao của Tổ tiên và răn dạy các thế hệ con cháu luôn nhớ đến công đức của Tổ tiên , hướng về nguồn cội. Toàn bộ cửa chính nhà chính tẩm làm bằng gỗ quí liền khối, trạm khắc hoa văn bốn mùa: Xuân, Hạ, Thu, Đông, nghệ thuật đường nét tinh sảo.

Cổng được xây dựng chắc chắn uy nghiêm, mang đậm phong cách kiến trúc Việt nam, hài hòa với không gian kiến trúc quần thể nhà thờ và trong khu vực, tạo cho công trình vừa trang nghiêm, gần gũi, ấm cúng.

Để có được ngôi Từ đường như ngày nay là công lao rất lớn của các cụ Tiền bối và các thế hệ con cháu được thể hiện trong từng gia đoạn xây dựng :

I. GIAI ĐOẠN ĐẦU TIÊN XÂY DỰNG TỪ ĐƯỜNG:

Theo gia phả của dòng họ có ghi : Mùa xuân năm Quí mão ( 1903) các con cháu bắt đầu xây dựng nhà thờ họ. Toàn bộ quá trình xây dựng được khắc bằng chữ Hán Nôm trên tấm Bia hiện đang đặt tại nhà thờ với nội dung được dịch như sau: Tên tấm Bia “ TRỊNH TỘC TỪ ĐƯỜNG BIA KÝ”

“Từng nghe, nếu không am hiểu việc trước thì không sáng tỏ việc sau. Họ Trịnh Đình ta ở Yên Liêu Thượng đã trải qua nhiều thế hệ, đời đời theo truyền thống nhà nông, nhiều người có công được lưu truyền.

Mùa xuân năm Quí Mão ( 1903) con cháu trong Họ theo Di chúc của ông bà Trịnh Đình Liệu kính kế ngôi nhà của ông làm Từ đường dòng họ. Sau đó ông Trịnh Đình Do đã chuyển đổi đất cho họ ra chỗ thoáng hơn để làm Từ đường ( là vị trí nhà thờ hiện nay). Năm Quí Mão họ xây dựng xong ngôi nhà chính thờ Tổ, hương khói lễ nghi phúc lộc dồi dào. Đồng thời họ đã ghi chép văn bia lưu truyền cho con cháu đời đời thừa kế.

Đất của từ đường có diện tích 4 thước 5 tấc, phía đông giáp nhà ông Trịnh Đình Hy, Phía tây giáp giếng công. Ao của họ rộng 10 thước, phía đông giáp nhà ông Trịnh Đình Châu, phía tây giáp đường, hai mặt ao.

Làm Từ đường hết 500(*) Quan, bổ 44 quan. Quyên góp 165 Quan.

Danh sách như sau:

- Các ông Trưởng họ, Trưởng chi: Trịnh Đình Nụ, Trịnh Đình Cán, Trịnh Đình Độc 3 Nguyên.

- Trịnh Đình Đợt : 5 Quan

- Trịnh Đình Hoán, Trịnh Đình Tầm 6 Quan

- Trịnh Dinh 4 Nguyên

- Trịnh Đình Thụ ; 11 Nguyên

- Trịnh Đình Ưng, Trịnh Đình Mỡi, Trịnh Đình Toàn, Trịnh Đình Bân: 8Nguyên

- Trịnh Đình Hoành, Trịnh Đình Sán, Trịnh Đình Hy, Trịnh Đình Nẩm, Trịnh Đình Nghinh, Trịnh Đình Tênh 6 Nguyên

- Trịnh Đình Phơn, Trịnh Đình Hồ, Trịnh Đình Diệp, Trịnh Đình Tự, Trịnh Đình Tặng, Trịnh Đình Tiếp 11 Quan.

- Ông Trịnh Đình Thụ tiến cúng 2 bộ Khám bên Tả và bên Hữu. Họ tiến cúng bộ khám giữa trị giá 30 Quan. Số tiền còn lại đưa vào công bản lấy lợi tức chi lễ Thanh minh hàng năm.

Ruộng của họ gồm có: 1 Sào ở Chùa Cổng thu hoạch chi cho lệ Thanh Minh. ông Trịnh Đình Thụ tiến cúng 1 sào ở xứ Chùa Cổng để chi lệ Đông chí. 2 sào ở khu vực đường ngang chi lệ thường Tân, lệ Đoan Ngọ. Xứ đồng Cổ Vàng 1 thửa 5 sào và 1 thửa 1 Sào 8 Thước để chi Kỵ ông bà. Cháu gái Trịnh Thị Niệm tiến cúng 1 sào xứ Phượng Ban để chi đèn nhanh hàng năm.”

II. LẦN TÔN TẠO THỨ HAI: NĂM 1939

Năm 1939 gia đình ông Trịnh Đình Cuông bỏ tiền xây dựng 5 gian Bái đường bằng gỗ xoan làm nơi hội tụ con cháu trong họ thực hiện nghi lễ hàng năm. Ngoài ra ông tiến cúng cho họ ruộng đất để họ có tiền chi vào lệ nghạch hàng năm.

III LẦN TÔN TẠO THỨ BA: NĂM 2003

Năm 2003 nhân dịp kỷ niệm 100 năm xây dựng nhà thờ. Họ đã quyết định tôn tạo xây dựng nhà thờ do công trình đã xuống cấp. Họ giao cho ông Trịnh Đình Toan thiết kế, các ông Trịnh Đình Lưỡng làm Trưởng ban xây dựng, tiếp theo là ông Trịnh Đình Thơng . Ông Trịnh Đình Thi, Trịnh Đình Tấn, Trịnh Đình Chất làm ủy viên. Sau một thời gian chuẩn bị đầu năm 2004 khởi công , đến đầu năm 2005 hoàn thành. Nội dung tôn tạo gồm: Nhà Chính Tẩm hạ giải toàn bộ. Móng, tường làm mới toàn bộ, phần khung thay mới cột, xà , toàn bộ cửa và các bộ phận mối mọt, mái làm mới, nền hè làm mới. Nội thất gữi nguyên.

Nhà Bái đường Làm lại toàn bộ khung, mái, nền, nội thất giữ nguyên.

Tổng chi phí : 85.000.000 đ ( chưa tính giá trị hiện vật các gia đình tiến cúng)

Nguồn kinh phí: Thu mỗi xuất đinh 100.000 đồng, xuất phụ 80.000 đồng được 25.000.000 đồng. Vận động con cháu tiến cúng 51.686.000 đồng, các cháu gái họ tiến cúng 5.110.000 đồng.

Phần hiện vật các gia đình tiến cúng có giá trị lớn: gia đình ông Trịnh Đình Thử : toàn bộ cửa 3 gian Chính Tẩm và 4 cột gỗ lim hiên trước nhà Chính Tẩm. Gia đình ông Trịnh Đình Tơm, Trịnh Đình Thái, Trịnh Đình Điềm mỗi gia đình 1 cây mít. Gia đình ông Trịnh Đình Nội toàn bộ ngói lợp nhà Chính Tẩm, gia đình ông Trịnh Đình Khóa 3 thanh nóc nhà Tổ. Sau khi công trình hoàn thành đưa vào sử dụng nhiều gia đình tiếp tục tiến cúng các hiện vật rất ý nghĩa như: Gia đình ông Trịnh Đình Tư tiến cúng 2 cửa võng ( Ban Công Đồng và Ban thờ Hậu) bức Đại tự và hai câu đối ban thờ Hậu, đôi Lộc Bình ban thờ bà Tổ Cô. Gia đình ông Trịnh Đình Thành tiến cúng đôi Hạc, gia đình ông Trịnh Đình Vấn tiến cúng đôi Lộc Bình ban Công Đồng và nhiều gia đình khác đã tiến cúng nhưng công tác ghi chép lưu trữ bị thất lạc nêu số liệu trên chưa được đầy đủ.

IV. LẦN TÔN TẠO THỨ TƯ : NĂM 2013

Năm 2013 kỷ niệm 110 năm xây dựng Từ đường, họ tiếp tục xây dựng mới cổng nhà thờ. Thiết kế: ông Trịnh Đình Toan. Ban xây dựng: ông Trịnh Đình Luân Trưởng ban, các ủy viên gồm ông Trịnh Đình Nội, Trịnh Đình Hiền, Trịnh Đình Định, Trịnh Đình Khóa. Tổng chi phí ; 124.431.000 đồng. Thu xuất đinh và các gia đình tiến cúng 134.380.000 đồng gồm:

- Giá trị hiện vật: 36.780.000 đồng

- Thu xuất đinh : 59.500.000 đồng

- Con cháu tiến cúng: 38.100.000 đồng

Một số các gia đình tiến cúng tiêu biểu như: gia đình ông Trịnh Đình Can 5.000.000 đồng, ông Trịnh Đình Tư bộ cửa cổng ( giá trị 7.800.000 đồng), ông Trịnh Đình Nghiêm toàn bộ tiền sơn và công lăn sơn ( giá trị 25.543.000 đồng), bà trịnh Thị Lợi ( Hà Nội) 2.000.000 đồng, cháu ngoại Phạm Văn Mùi 1.000.000 đồng , ông Trịnh Đình Phát, Trịnh Đình Thạnh, Trịnh Đình Viêng , bà Lãm mỗi gia đình 1.000.000 đồng, bà Thích Đàm Vinh chùa Cổ Linh 2.737.000 đồng. ông Trịnh Đình Thành 2 ghê đá,v.v,v.

V. LẦN TÔN TẠO THỨ NĂM: NĂM 2017

Ngày 24/8/2017 ( năm Đinh Dậu) họ tiếp tục nâng cấp nhà Bái đường. Ban xây dựng gồm: ông Trịnh Đình Đua: Trưởng ban, các ông Trịnh Đình Nội, Trịnh Đình Chất Ủy viên. Công việc cụ thể gồm: thay toàn bộ cột gỗ phía trước bằng cột đá, thay bậu cửa trước bằng đá, lát lại hè, làm bậc tam cấp bằng đá, làm lại 2 cửa số phía trước bằng đá v.v.v

Có 37 gia đình tiến cúng bằng tiền và hiện vật giá trị là 90.500.000 đồng. Một số gia đình tiêu biểu sau: Gia đình ông Trịnh Đình Thi : 10.500.000 đồng, ông Trịnh Đình Phát 17.000.000. đồng, con cháu ông Trịnh Đình Điềm : 10.000.000 đồng, ông Trịnh Đình Sang 10.000.000 đồng, gia đình ông Trịnh Đình Khánh: 6.000.000 đồng, ông Trịnh Đình Ba: 5.500.000 đồng ( Cột đá phía trước) , ông Trịnh Đình Can : 3.750.000 đồng ( 1 cửa sổ đá phía trước), 3 gia đình ông Trịnh Đình Định, Trịnh Đình Huân, Trịnh Đình Chương : 3.750.000 đồng ( 1 cửa sổ đá phía trước).

120 năm kể từ năm Quí Mão 1903 ông cha đặt nền móng xây dựng nhà Từ đường họ Trịnh Đình đến nay (năm 2023) Từ đường Họ ta đã trải qua 5 lần tôn tạo nâng cấp, nay công trình rất bề thế, khang trang, với phong cách kiến trúc cổ Việt nam, vừa có giá trị lịch sử và giá trị văn hóa. Là ngôi nhà chung để con cháu thờ phụng Tổ tiên và thực hiện nghi lễ hàng năm.

Nay Ban Khánh tiết họ xin lưu chép lại để con cháu được biết, do việc ghi chép, lưu chữ số liệu còn chưa đầy đủ nên quá trình biên tập không tránh khỏi những thiếu xót, ban khánh tiết xin được thứ lỗi.

Ngày 20/3/2023

BAN KHÁNH TIẾT

Các hình ảnh nhà thờ trước khi tôn tạo năm 2003: